Vi har fått hatt mora vår lenge, i februar
fylte ho 92 år. Ho har vore viktig for oss, både i oppveksten og seinare. Ho
lærte oss forskjell på rett og gale, rettferdssansen hennar har alltid vore
sterk, det same kan ein seie om omtanken hennar for alle som ikkje hadde det så
bra.
For borneborna har ho også vore ein
sentral person, på litt ulikt vis, alt etter når i livet hennar dei kom til.
Dei seinare åra har ho vore sjuk,
Alzheimer og demens gjorde det umulig for henne å bu heime, så i vel fire år har ho budd på institusjon.
Humor, språkleg interesse og ein utruleg
evne til å finne det rette sitatet eller uttrykket til ei kvar tid har
vore kjenneteiknet til mor i alle år,
også etter at ho vart sjuk. Vi veit litt om denne sjukdommen, om
personlegdomsendring og depresjon som fylgjer med, derfor har det vore veldig
godt for oss pårørande at ho ikkje har vore bitter eller aggressiv, og at
kjenneteikna som eg har nemt var med henne heile tida. Ho som i alle år hadde
ein hugs som ingen andre, rista berre resignert på hovudet og sa at no hadde
hugsen hennar reist på ferie når vi spurde etter kvardagslege ting og ho ikkje
kunne svare på det.
I januar i år døydde eldstesonen hennar
brått. I starten verka det som om dette faktumet ikkje gjekk inn, ho såg heilt
upåverka ut, men dagen før han skulle gravleggast viste det seg at ho ho hadde
forstått det, då spurde ho brått om han hadde vore sjuk lenge og om han hadde
hatt det vondt. Frå då av kunne vi sjå at ho endra personlegdom. Ho vart
stillare, trøyttare, og matlysta forsvann litt etter litt. Ho viste stadiig
mindre interesse for det som skjedde rundt henne, det var ikkje alltid at ho
kjende att borneborna når dei kom på besøk, og ho kunne rote med at vi borna var
syskjena hennar,
I starten på august, medan vi var på veg
heim frå Koster, kom meldinga om at mor var dårleg, blodsukkeret hennar var
skyhøgt og ho hadde høgt blodtrykk. Vi var innstilte på at dette kunne vere
slutten , men alt dagen etter sat ho i stolen sin då Oskar og foreldra var på
besøk, ho tøysa med Oskar og var tilsynelatande i god form.
Men noko alvorleg hadde skjedd, merka vi,
ho sa merkelege ting, og ho var skeiv i ansiktet, blodsukkeret nok hadde vore
høgt over lang tid slik at det hadde gjort skade hjernen hennar.
Ofte når vi kom på besøk på ettermiddagen
i løpet av august og september, låg ho til sengs eller ho sat og sov i stolen
sin. Vi fekk også vite at ho låg lenge utover formiddagen, og at ho gjerne fekk servert frukosten på senga.
Så, i slutten av september fekk vi beskjed
om at dei hadde bestilt lege til mor, dei ville ha nokon av hennar næraste der
når legen kom. Dagen før, og også denne dagen hadde ho hatt pustestopp som
varte opp til tretti sekund. Ho ville ikkje ha mat eller medisinar, og ho ville
knapt nok drikke vatn. Legen var klar på at dette var begynnelsen til slutten.
Då mobilserte vi som storfamilie, målet
var at mor ikkje skulle kjenne seg åleine i denne perioden, vi av borna hennar
som kunne, gjorde avtale om å vere hos henne på skift, dei fyrste nettene vart
vi rådde til å fare heim og sove, og vi valde å stole på ekspertisen og fylgje
rådet. Borneborna som bur nær nok troppa opp, både ein og fleire gongar,
oldeborna kom, og svigerborna. Vi fekk ikkje så mykje kontakt med mor, berre i
korte økter var ho vaken og prata litt.,. Kvar gong ho fekk litt drikke, elller
puta vart rista opp, takka ho.
Sjølv om vi ikkje snakka så mykje med mor, sat
vi no der og praten gjekk om kvardagslege og kjende tema. Av og til song vi salmar
og songar som vi visste at mor var glad i, der var alltid nokon som ho kunne
halde i handa, mange var bortom senga og strauk henne på kinnet eller ga henne
ein klem. Både han som var på sjukehus og han som var i USA rakk i mor medan
det enno var mulig å få kontakt med henne.
Vi har sett at personalet på ein sjukeheim
har mange oppgåver, og dei rekk ikkje alltid over alt dei skulle ha gjort, men
vi må berømme dei for korleis dei tek seg av pasientar i siste fasen av livet.
Mor vart vaska og stelt, og ho vart
snudd, dei passa godt på at ho ikkje skulle få liggesår. Ho fekk tilbod om mat
og medisinar, og dei ga henne drikke så lenge ho klarde å svelgje den, dei
siste døgna kunne vi berre væte lepper og tunge med ein vattpinne med jamne
mellomrom.
Det var rørande når nokre av personalet
som no jobba på andre avdelingar kom for å ta farvel. Nattsjukepleiarane var ofte innom, ei av dei
prioriterte å sitje hos mor og prate ei natt ho var så vaken, då snakka dei om
familien og om døden. Ho hadde sagt at ho var ikkje redd for å døy men ho var
ikkje heilt klar enno.
Nesten ei veke gjekk utan at mor inntok
mat eller medisinar, då fekk vi beskjed om at no var det på tide at nokon av
oss var der på natta også. Systra mi og eg melde oss frivillig, så fekk
brødrene, og ikkje minst svigerinna vår, Wenche, dele på ”dagvaktene”.
Det er sjølvsagt tungt å vere til stades
og vere vitne til at det går stadig nedover med den ein er glad i, men på same
tid var det fint å sjå at mor var heilt roleg, pust og puls hadde auka i fart
og intensitet, men dei mange symptoma som vi las om i brosjyren om siste fase i
livet såg vi lite til, og det vart ikkje nødvendig med opptrapping av
smertebehandling eller roande medisinar.
Den fyrste natta sat tanteguten vår,
Magnus der saman med oss til langt ut på morgonkvisten,
så vart det ei natt med
berre oss to, men den tredje natta vart
Susanne og Bodil verande saman med oss lenger enn dei hadde planlagt.
Fleire teikn peika mot at slutten var nær, mor hadde vore så varm og god heilt
ut hendene og føtene heile tida, men no breidde kulden seg gradvis, frå hender
og føter inn mot hjartet. Vi pakka dyna godt rundt mora vår, endå vi visste at
ho ikkje merka noko av kulden. Pusten hennar roa seg ned, hjarteslaga vart
svakare og sjeldnare, til livet ebba ut.
Stilt og fredfullt, nesten umerkeleg
drog mor sitt siste andedrag natt til
laurdag 26.september 2015.
<3
SvarSlett